Sprawozdanie z lat 2000 - 2010

Sprawozdanie

z działalności Krajowej Sekcji NSZZ Solidarność PAN

w latach 2000 – 2010

(załączone do komunikatu nr 117)

materiały

VIII Kongresu Sekretariatu Nauki i Oświaty NSZZ Solidarność

Gdańsk, 25 – 26 czerwca 2010 roku

Minęło dziesięć lat od powołania Krajowej Sekcji NSZZ Solidarność PAN mocą uchwały Założycielskiego Walnego Zjazdu Delegatów NSZZ Solidarność placówek PAN z dnia 21 czerwca 2000 roku. Powstała ona na bazie struktur naszego Związku, działających w placówkach naukowych PAN od 1980 roku i została zarejestrowana przez Komisję Krajową w dniu 21 sierpnia 2000 roku.

Jest kilka cech charakterystycznych dla naszej Krajowej Sekcji.

Przede wszystkim działamy wyłącznie na bazie społecznego zaangażowania naszych członków. Nie korzystamy z etatów związkowych. Nie korzystamy też z etatów finansowanych przez naszego pracodawcę, co pozwala nam zachować pełną niezależność w naszych działaniach. Naszym pracodawcą formalnie są władze korporacji PAN. Z kolei członkowie korporacji w znakomitej większości nie pracują w placówkach PAN.

Działamy w pełni transparentnie, pełną dokumentację naszych działań zamieszczamy sukcesywnie w naszej internetowej witrynie. Stąd zarówno członkowie naszego związku jak i nasi sympatycy mogą na bieżąco śledzić nasze działania. Okazjonalnie wydajemy też internetowy dwujęzyczny Biuletyn Krajowej Sekcji.

Członkowie naszej Sekcji to przede wszystkim pracownicy naukowi. Mamy różne poglądy w wielu sprawach, w tym również w sprawach politycznych. Stąd też opowiadamy się za oddzieleniem kwestii politycznych od działalności związkowej. Preferencje polityczne pozostawiamy wyłącznie indywidualnym wyborom naszych członków.

Statutowo jesteśmy branżową reprezentacją, w PAN i na zewnątrz PAN, pracowników placówek PAN. W ciągu ostatnich dziesięciu lat stworzyliśmy w pełni dojrzałą, profesjonalną krajową strukturę związkową, akceptowaną zarówno przez dyrektorów naszych placówek jak i władze PAN, powszechnie rozpoznawalną zarówno w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego, jak i w Sejmie i Senacie RP.

Wymagało to wielkiego nakładu pracy wielu członków Związku, szczególnie członków naszej Rady. W tym kontekście niech mi będzie wolno wymienić naszego Honorowego Przewodniczącego prof. Eustachego S. Burkę, inicjatora powołania Krajowej Sekcji, bez którego doświadczenia, zaangażowania i pracy nasza Krajowa Sekcja w obecnym kształcie nigdy by nie powstała. Postawa Pana Profesora w ciągu tych dziesięciu lat naszej działalności zasługuje na najwyższe uznanie.

Ostatnie cztery lata naszej działalności w mijającej kadencji zostały zdominowane przez wyjątkowo intensywne prace Rady naszej Krajowej Sekcji, jak również naszych Komisji Zakładowych, nad projektami pięciu ustaw, w tym kluczowych dla nas ustawy o finansowaniu nauki i ustawy o PAN. Jest to temat rzeka, który trudno byłoby zrelacjonować w kilku słowach. Skomentuję więc tylko kilka najważniejszych aspektów tej sprawy. Pełniejsze podsumowanie naszych działań w tym zakresie zamieściliśmy na naszej internetowej stronie w komunikacie nr 113, do którego lektury wszystkich zainteresowanych tym tematem zachęcam.

Pierwsze projekty zmian w polskiej nauce pojawiły się już w 2007 roku. Projekty dotyczące instytutów PAN, zgłaszane zresztą również przez członków korporacji PAN, mogły, ku naszemu zaskoczeniu, doprowadzić do likwidacji wielu instytutów PAN, a przynajmniej do ich degradacji. Między innymi proponowano odebranie instytutom osobowości prawnej, pozbawienie ich praw do prowadzenia studiów doktoranckich, praw do przeprowadzania przewodów habilitacyjnych i profesorskich, wyłączenia badań naukowych z finansowania działalności statutowej instytutów PAN itp.

Po naszej pisemnej interwencji u ówczesnego Premiera Jarosława Kaczyńskiego w czerwcu 2007 roku wydawało się, że tego typu próby „reformy” polskiej nauki zostały powstrzymane. Odżyły jednak na nowo w podobnej postaci po zmianie ekipy rządowej. Postulowano na przykład, bez żadnej żenady, cytuję:

„po audycie zewnętrznym, przeprowadzonym niezależnie od struktur PAN, należy zamknąć słabe jednostki (oraz zlikwidować słabe zespoły naukowe w dobrych jednostkach)”

Nadmieniam, że większość instytutów PAN (blisko 90%) posiada kategorię pierwszą, czyli najwyższą w ocenie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego! Więcej podobnych „rewelacji” można było usłyszeć podczas konferencji dotyczącej finansowania polskiej nauki, jaką Ministerstwo zorganizowało w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie w styczniu 2008 roku.

Projekt rządowy, pierwotnie w bardzo niedoskonałej postaci został ostatecznie, w połowie 2008 roku, skierowany do konsultacji resortowych i społecznych. W październiku 2008 roku w Krakowie, na VI WZD naszej Krajowej Sekcji, opracowaliśmy, przy współpracy z dyrektorami instytutów PAN, propozycje zmian w projekcie ustawy o PAN, które następnie skierowaliśmy do Ministerstwa. Okazało się, że spora część naszych propozycji została uwzględniona w następnej wersji ustawy, między innymi w części dotyczącej wymiaru badawczego działalności statutowej instytutów PAN, stanowisk pracowników naukowych Akademii, organizacji studiów doktoranckich w instytutach PAN i tworzenia centrów badawczych Akademii. Tak poprawiona już wersja projektu ustawy została następnie skierowana do Sejmu.

W sejmowej Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży podjęliśmy batalię o zmianę nadal niezmienionych, wyjątkowo niekorzystnych dla pracowników PAN zapisów, bezpośrednio dotyczących finansowania placówek PAN i płac pracowników instytutów PAN. Przy wsparciu dyrektorów udało się nam doprowadzić do istotnego poszerzenia zakresu finansowania statutowego placówek, regulowanego w ustawie o finansowaniu nauki. W tej sprawie Ministerstwo przyjęło, przynajmniej częściowo, nasze argumenty. Udało się nam również wprowadzić reprezentanta dyrektorów PAN do najwyższych władz (prezydium) Akademii.

Natomiast w sprawach dotyczących uprawnień pracowniczych, w szczególności zasad wynagradzania pracowników instytutów PAN, spotkaliśmy się ze zdecydowanym sprzeciwem nie tylko ze strony Ministerstwa, ale również z podobnie zdecydowanym brakiem poparcia ze strony delegacji PAN, reprezentującej naszych pracodawców.

W rezultacie ustawa w jej ostatecznej wersji praktycznie likwiduje siatki płac pracowników instytutów PAN i całkowicie zdejmuje z Ministerstwa odpowiedzialność za wysokość ich płac, odsyłając tę kwestię do wewnętrznych regulaminów wynagradzania i układów zbiorowych (Art. 104). Choć układy zbiorowe i regulaminy wynagradzania są zgodne z prawem pracy, to jednak bez dodatkowych zapisów ustawowych w tej sprawie Art. 104 przerzuca negatywne skutki niedostatecznego finansowania instytutów PAN bezpośrednio na ich pracowników. Praktycznie umożliwia obniżenie poziomu wynagrodzeń nawet do poziomu płacy minimalnej. Nadmieniam, że układy zbiorowe w PAN jak dotąd nie istnieją, głównie ze względu na utrzymujący się od lat brak zgody dyrektorów placówek PAN na tego typu rozwiązywanie problemu płac.

Co więcej, ustawa wprowadza dla pracowników instytutów PAN wiele innych przepisów o charakterze restrykcyjnym, np. ogranicza uprawnienia pracownicze do wypłaty trzynastki, zabrania (bez zgody dyrektora) podejmowania dodatkowej pracy, czy też prowadzenia działalności gospodarczej, i to pod rygorem rozwiązania umowy o pracę. Jest to tym bardziej przykre, że wiele z powyżej wymienionych kwestii zostało pozytywnie rozwiązanych w przypadku korporacji PAN i pracowników centrali PAN. Tak więc, w zakresie płac i uprawnień pracowników instytutów PAN, ustawa ma zdecydowanie restrykcyjny, antypracowniczy charakter i wyraźnie kontrastuje z uprawnieniami (w analogicznych sprawach) części korporacyjnej Akademii.

Zaznaczam, że w tej sprawie każdy członek komisji sejmowej otrzymał dziesiątki listów i setki podpisów poparcia, kierowanych zarówno od naszej Rady i naszych Komisji Zakładowych, jak i bezpośrednio od pracowników instytutów PAN, co więcej, braliśmy udział w większości z kilkudziesięciu posiedzeń Komisji poświęconych tym pięciu ustawom. Przeprowadziliśmy powtórnie konsultacje z dyrektorami naszych placówek. Interweniowaliśmy bezpośrednio w Ministerstwie. Nie doprowadziło to jednak do zmiany niekorzystnych dla nas zapisów w Ustawie o PAN.

Posłanki i posłowie, niezależnie zresztą od przynależności klubowej, zainteresowani byli głównie regulacjami dotyczącymi części korporacyjnej Akademii, pozostawiając dyskusję nad sprawami pracowniczymi dopiero na dwa ostatnie posiedzenia Komisji w lutym i marcu tego roku. Na tych posiedzeniach nasze postulaty w sprawach pracowniczych zostały, wobec zdecydowanego sprzeciwu Ministerstwa i przy milczącej postawie delegacji korporacji PAN, odrzucone przez Komisję, mimo naszych stanowczych protestów – załączam kopie moich wystąpień na posiedzeniach Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży w dniach 17 lutego i 4 marca 2010 roku. Komisja dokonała świadomego wyboru akceptując w zapisach ustawowych przywileje korporacji PAN i odrzucając jednocześnie nasze postulaty dotyczące podstawowych uprawnień pracowników instytutów PAN.

Wygląda więc na to, że brak zrozumienia dla postulatów pracowniczych instytutów PAN, podobnie jak dla wagi problemu niedostatecznego finansowania badań naukowych, nadal jest w sejmie zjawiskiem powszechnym, przynajmniej takim jest w momentach rozstrzygających – podczas głosowań nad ustawami czy budżetem nauki.

Podsumowując nasze działania w latach 2006 – 2010 mogę jednakże stwierdzić, że, mimo w wyjątkowo trudnych warunków, w jakich działaliśmy przez te cztery lata, osiągnęliśmy wiele. Sądzę, że uzyskaliśmy wszystko, co w tych warunkach do uzyskania było możliwe. Przede wszystkim udało nam się zażegnać całkiem realną groźbę likwidacji wielu placówek naukowych PAN, wszystkich możliwych decydentów zaznajomić z problemami naszych placówek, a Ustawę o PAN, w wielu jej istotnych zapisach, poprawić i udoskonalić.

Co do innych, niezałatwionych spraw, to mamy nadzieję, że nierozwiązany od lat problem niskich płac w placówkach naukowych PAN znajdzie się niebawem w centrum szczególnego zainteresowania władz PAN i dyrektorów naszych placówek i że, przy współpracy z Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wyższego i Sejmem RP, ten problem zostanie wkrótce pozytywnie rozwiązany.

Po przyjęciu Ustawy o PAN przez Sejm, wspólnie z moim zastępcą dr Kazimierzem Woźniakiem doszliśmy do wniosku, że trzy kolejne kadencje pracy związkowej na stanowiskach przewodniczących Krajowej Sekcji to wystarczająco długi okres, by móc obecnie dać szansę naszym następcom w sprawowaniu tych odpowiedzialnych funkcji związkowych.

W imieniu Krajowej Sekcji NSZZ Solidarność PAN składamy Radzie Sekretariatu Nauki i Oświaty i jej Przewodniczącemu Stefanowi Kubowiczowi podziękowania za dziesięcioletnią współpracę.

Wojciech Nasalski

Przewodniczący KS NSZZ S PAN w latach 2000 – 2010

złożone do protokołu

VIII Kongresu Sekretariatu Nauki i Oświaty NSZZ Solidarność

Gdańsk, 25 – 26 czerwca 2010 roku

W załączeniu: moje wystąpienia w komisji sejmowej w dniach 17 lutego i 4 marca 2010 roku.

Wystąpienie

Przewodniczącego Krajowej Sekcji NSZZ Solidarność PAN

podczas obrad sejmowej Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży

w dniu 17 lutego 2010 roku

dotyczące braku regulacji wynagrodzeń pracowników instytutów PAN

w projekcie Ustawy o Polskiej Akademii Nauk w wesji z dnia 21 stycznia 2010 r.

Rozpatrywany Projekt Ustawy o Polskiej Akademii Nauk reguluje kwestie uposażeń:

a) członków Akademii w Art. 12 Ustawy,

b) obsługi administracyjnej Akademii w Art. 26 Ustawy,

c) członków władz struktury korporacyjnej Akademii w Art. 32 Ustawy,

d) pracowników jednostek organizacyjnych Akademii innych niż instytuty PAN w Art. 104 Ustawy (obecnie Art. 105).

Art. 12.

1. Członek krajowy Akademii otrzymuje miesięczne uposażenie, które jest świadczeniem niezależnym od dochodów pobieranych z innych źródeł. Uposażenie to nie jest uwzględniane przy ustalaniu wysokości emerytury lub renty oraz nie ma wpływu na zawieszenie albo zmniejszenie emerytury lub renty.

3. Minister właściwy do spraw nauki określi, w drodze rozporządzenia, wysokość uposażenia, o którym mowa w ust. 1, uwzględniając zakres obowiązków realizowanych przez członków Akademii.

Art. 26.

4. Do pracowników Kancelarii Akademii stosuje się przepisy o pracownikach urzędów państwowych.

Art. 32.

Minister właściwy do spraw nauki określi, w drodze rozporządzenia, wysokość wynagrodzenia prezesów oddziałów oraz przewodniczących i wiceprzewodniczących rad kuratorów, uwzględniając kwalifikacje poszczególnych osób, pełnione funkcje oraz zakres realizowanych przez nich obowiązków.

Art. 104.

Minister właściwy do spraw nauki w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw pracy określi, w drodze rozporządzenia, warunki wynagradzania pracowników pomocniczych jednostek naukowych i innych jednostek organizacyjnych Akademii oraz tryb przyznawania innych świadczeń związanych z wykonywaną pracą, uwzględniając kwalifikacje poszczególnych osób, pełnione funkcje oraz zakres realizowanych obowiązków.

Natomiast projekt Ustawy nie reguluje warunków wynagradzania pracowników instytutów PAN. Jedyny artykuł Ustawy, odnoszący się do uposażeń pracowników instytutów Akademii, to Art. 115, w którym czytamy:

Art. 115.

1. Wynagrodzenie zasadnicze pracownika naukowego lub badawczo-technicznego w okresie zawieszenia w pełnieniu obowiązków może ulec obniżeniu, a tymczasowo aresztowanego ulega ograniczeniu najwyżej do połowy, w zależności od stanu rodzinnego pracownika naukowego lub badawczo technicznego, począwszy od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego następującego po miesiącu, w którym nastąpiło zawieszenie. W okresie zawieszenia w pełnieniu obowiązków nie przysługują dodatki do wynagrodzenia oraz wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe.

Tak więc projekt Ustawy nie reguluje trybu ustalania wynagrodzeń pracowników instytutów PAN, nie wskazuje, kto ustala siatki płac wynagradzania zasadniczego dla pracowników instytutów PAN, nie nawiązuje również do regulacji obejmujących w tym zakresie pracowników jednostek naukowych szkolnictwa wyższego. Nie znajdujemy w projekcie Ustawy ani jednego artykułu odnoszącego się do tych kwestii.

W tej sprawie, niezwykle istotnej zarówno dla pracowników instytutów PAN jak i dla prawidłowego funkcjonowania instytutów PAN, zwracaliśmy się wielokrotnie do władz Polskiej Akademii Nauk, Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego jak i Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży Sejmu RP. Uważamy, że warunki wynagradzania pracowników instytutów PAN powinny być uregulowane ustawowo przynajmniej w zakresie zgodnym z zapisami Art. 104 Ustawy (obecnie Art. 105), podobnie jak to ma miejsce w przypadku pracowników innych (niż instytuty) jednostek organizacyjnych PAN.

W imieniu Krajowej Sekcji NSZZ „Solidarność” Polskiej Akademii Nauk, reprezentacji związkowej pracowników jednostek naukowych PAN, oświadczam, że bez uwzględnienia naszego, sformułowanego powyżej, zredukowanego do absolutnego minimum, postulatu w sprawie wynagrodzeń pracowników instytutów PAN nie będziemy mogli zaopiniować pozytywnie projektu Ustawy o PAN w obecnym kształcie.

Wojciech Nasalski

Przewodniczący

KS NSZZ Solidarność PAN

Sejm, Komisja Edukacji, Nauki i Młodzieży, 17 lutego 2010 r.

Wystąpienie

Przewodniczącego Krajowej Sekcji NSZZ Solidarność PAN

podczas obrad sejmowej Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży

w dniu 4 marca 2010 roku

powtórne uzasadnienie wniosków KS NSZZ S PAN

przedstawionych na posiedzeniu Komisji w dniu 17 lutego 2010 r.

Warunki wynagradzania pracowników instytutów PAN wiążą się bezpośrednio z dystrybucją funduszy publicznych pomiędzy placówkami naukowymi PAN, realizowaną poprzez rozdział tych funduszy w formie grantów krajowych i europejskich, rozdziału funduszy strukturalnych, dotacji statutowej, finansowania inwestycji itp. Wielkość tych funduszy to suma rzędu 0.5 mld złotych rocznie.

Dystrybucja tych funduszy dokonywana jest na mocy projektu Ustawy przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego lub agendy w tym celu przez Ministerstwo powołane. Fundusze te podlegają następnie redystrybucji na poziomie placówek naukowych PAN przez dyrektorów tych placówek, w części płacowej podlegającej ograniczeniom narzuconym przez obowiązujące dotychczas siatki płac. Jednakże, nawet obecnie, podział sporej części tych funduszy (granty, fundusze strukturalne) realizowany jest w instytutach PAN według niejednolitych i nieznanych ogółowi kryteriów, nie podlegających ograniczeniom wynikającym z siatek płac.

W efekcie takiej procedury rozpiętości realnych płac na tych samych stanowiskach pracy mogą sięgać nawet 500%, jednocześnie płace niektórych asystentów czy adiunktów w placówkach PAN nadal oscylują blisko płacy minimalnej w kraju. Zaznaczam, że są to dane szacunkowe, bo wysokości płac w instytutach PAN nie są jawne.

Nie są nam znane żadne opracowania, wskazujące na stopień efektywności takiej redystrybucji funduszy publicznych. Nie wiadomo dotąd, w jakim stopniu tak znaczna rozpiętość płac rzutuje na podniesienie poziomu badań w instytucjach naukowych. Nie jest też nam znana żadna analiza wskazująca na optymalną rozpiętość płac, optymalną z merytorycznego (poziom badań), ekonomicznego i społecznego punktu widzenia.

Tego typu procesy i problemy z nimi związane, chociażby ze względu na wielkość funduszy i ich publiczne pochodzenie, powinny podlegać kontroli instytucji państwowej, takiej jak Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Według naszej oceny nie jest uzasadnione pozostawienie regulacji tych problemów wyłącznie do wyników indywidualnych negocjacji pomiędzy dyrektorami i organizacjami pracowników pojedynczych instytutów PAN.

WNIOSEK 1

Proponujemy uzupełnienie Art. 104 Ustawy poprzez dodanie słowa instytutów:

Art. 104 (obecnie Art. 105). Minister właściwy do spraw nauki w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw pracy określi, w drodze rozporządzenia, warunki wynagradzania pracowników instytutów, pomocniczych jednostek naukowych i innych jednostek organizacyjnych Akademii oraz …

WNIOSEK 2

Proponujemy Art. 85. 3. 6 Ustawy w następującej treści:

Art. 85. 3. 6) fundusz nagród instytut tworzy w ciężar kosztów działalności w bieżącym roku obrotowym, do wysokości odpisu 8,5 % sumy wynagrodzeń otrzymanych przez pracowników tej jednostki w poprzednim roku obrotowym, uwzględniając składniki wynagrodzeń przyjmowane do obliczania ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, a także wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy; wysokość odpisu ustala dyrektor instytutu, z tym, że wypłata nagród następuje po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego jednostki.

Wojciech Nasalski,

Przewodniczący

KS NSZZ Solidarność PAN

Sejm, Komisja Edukacji, Nauki i Młodzieży, 4 marca 2010 r.

Na posiedzeniu Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży w dniu 4 marca 2010 Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego nie zaakceptowało naszych, powyżej przedstawionych propozycji, a Komisja przejęła następujące zapisy ustawowe:

Art. 103a (obecnie Art. 104): Zasady wynagradzania pracowników instytutów określa się w zakładowych układach zbiorowych pracy albo w zakładowych regulaminach wynagradzania.

Art. 85. 3. 6) fundusz nagród instytut tworzy w ciężar kosztów działalności w bieżącym roku obrotowym, do wysokości odpisu 8,5% sumy wynagrodzeń otrzymanych przez pracowników tej jednostki w poprzednim roku obrotowym, uwzględniając składniki wynagrodzeń przyjmowane do obliczania ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, a także wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy; wysokość odpisu ustala dyrektor instytutu; jeżeli dokonanie odpisu powodowałoby w bieżącym roku obrotowym ujemny wynik finansowy lub zwiększyłoby ujemny wynik, odpisu nie dokonuje się.