Opinia
Krajowej Sekcji NSZZ „Solidarność” PAN
w sprawie projektu rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z 22.02.2012
dotyczącego kryteriów i trybu przyznawania oraz rozliczania środków finansowych na naukę na finansowanie działalności statutowej
Rada Krajowej Sekcji NSZZ „Solidarność” PAN dostrzega pozytywne efekty wprowadzanej reformy nauki, jednocześnie wyraża swój ogromny niepokój o przyszłość Instytutów Polskiej Akademii Nauk, biorąc pod uwagę skutki wprowadzania pakietu ustaw reformujących naukę, szczególnie rozporządzeń Ministerstwa wynikłych z Ustawy o finansowaniu nauki. .Największy nasz niepokój budzą następujące kwestie.
1. Ustawa o finansowaniu nauki w art. 6 pkt. 6 mówi że „Środki finansowe przeznaczone corocznie na zadania określone art. 5 pkt. 1 i 3 osiągną do 2020 r. wartość nie mniejszą niż 50% środków finansowych na naukę na zadania, o których mowa w art.5 pkt. 4, 5, 7 i pkt. 9-13”.
Po pierwsze, niejasny jest dla nas podział środków 50/50 (dlaczego w takiej proporcji?), nie uwzględniający specyfiki poszczególnych Instytutów. Ponadto z zapisu ustawowego wynika, że w założeniu ustawodawcy proces obniżania środków finansowych na naukę rozłożono na 10 lat. Tymczasem tzw. współczynnik przeniesienia (P) obniżony został w roku 2011 do poziomu 0.9, a w planach na rok 2012 ma wynosić 0.8 kwot na finansowanie statutowe z roku 2011 - niezgodnie z rozwiązaniem ustawowym. Takiego tempa obniżania finansowania działalności statutowej nie wytrzyma żaden instytut PAN. Największy procent tego finansowania stanowią pensje pracowników, które od szeregu lat nie są regulowane. W wyniku kolejnego zmniejszania dotacji nastąpi dalsza pauperyzacja naszego środowiska. W zaistniałej sytuacji niektóre Instytuty poradzą sobie, pozyskując projekty wdrożeniowe lub realizując usługi – kosztem badań statutowych. Dla większości Instytutów malejący w takim tempie współczynnik P oznacza drogę do zapaści. Wymusza to na instytutach przerwanie realizacji rozpoczętych badań podstawowych, zamykanie tematów. Obecna strategia finansowania jednostek naukowych doprowadzi do ich zamykania, a dotychczasowe wieloletnie nakłady finansowe Państwa na placówki naukowe zostaną zmarnowane. Nastąpi nieodwracalna utrata potencjału dobrze wykształconej i doświadczonej kadry. Przy takim trybie realizacji Ustawy, Państwo wycofuje się ze społecznego kontraktu dotyczącego rozwoju nauki. Bez wyraźnego zwiększenia środków na naukę, przy takiej realizacji art. 6 pkt. 6 ustawy o finansowaniu nauki,możemy zapomnieć o rozwoju cywilizacyjnym naszego Kraju.
Zadaniem związków zawodowych jest ochrona miejsc pracy. Czy Ministerstwo ma pomysł na finansowanie stałych miejsc pracy w Instytutach, którym obcięto dotację statutową, a przez np. dwa lata nie wygrały wystarczającej ilości konkursów grantowych ? W tej puli mogą znaleźć się również Instytuty kategorii A. Badania naukowe, zwłaszcza podstawowe, wymagają stabilności warunków badawczych, na ogół wieloletniego ich prowadzenia i finansowania.
2. Przedłożony projekt rozporządzenia przewiduje „umożliwienie Ministrowi wydzielenia kwoty przeznaczonej na zwiększenia środków przyznanych jednostkom na utrzymanie potencjału badawczego. Środki te będą mogły zostać podzielone pomiędzy określoną grupę jednostek naukowych, przy uwzględnieniu specyfiki i uwarunkowań ich działalności naukowej, znaczenia tych jednostek naukowych dla realizacji polityki naukowej, naukowo-technicznej i innowacyjnej państwa oraz znaczenia realizowanych przez te jednostki zadań dla rozwoju nauki, postępu cywilizacyjnego, rozwoju gospodarczego i kulturalnego państwa”.
Wszystkie jednostki naukowe poddawane są ocenie według ściśle określonych kryteriów, których doprecyzowanie aktualnie jest przedmiotem prac w Ministerstwie. Dlatego też biorąc pod uwagę troskę o przejrzystość w rozdziale dodatkowych środków Rada Krajowej Sekcji NSZZ „S” PAN prosi o:
(i) przedstawienie strategii rządowej wyrażonej w dokumencie, dotyczącej rozwoju nauki, myśli naukowo-technicznej i innowacyjnej państwa,
(ii) przedstawienie bardziej szczegółowych kryteriów przydzielania wydzielonej, dodatkowej kwoty środków.
3. Proponowana w projekcie rozporządzenia zmiana § 6 ust. 1 dot. liczby osób, w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, zatrudnionych w jednostce naukowej przy prowadzeniu badań naukowych lub prac rozwojowych na podstawie stosunku pracy.
wydaje się być krokiem w dobrym kierunku. Podzielamy troskę Ministerstwa o likwidowanie patologii, jaką była wieloetatowość, czyli praca w pełnym wymiarze godzin w wielu jednostkach naukowych. W przypadku jednak relacji środowiska naukowego PAN i Szkół Wyższych, zapis w dotychczas obowiązującym rozporządzeniu spowoduje dezintegrację tych środowisk ze szkodą dla obu stron. Prowadzona współpraca z uczelniami, jak również zajęcia ze studentami naszych pracowników w Szkołach Wyższych, pozwalają na wymianę doświadczeń naukowych oraz wykonanie wspólnych projektów badawczych z wykorzystaniem unikalnej, drogiej aparatury, będącej jedynie w zasobach naszych Instytutów. Wyniki prowadzonych w Instytutach PAN prac magisterskich i doktorskich osób z wyższych uczelni są często publikowane w czasopismach z IF. Natomiast trudna sytuacja finansowa Instytutów PAN i pokusa stabilnej pracy na uczelniach, będzie powodować odpływ naszych Kolegów do Szkół Wyższych. Zostanie zachwiany bardzo dobrze sprawdzający się w czasie, układ wzajemnego uzupełniania się w realizacji naszych podstawowych zadań, jakimi są badania podstawowe i dydaktyka połączona z badaniami naukowymi. Dotychczas część pracowników naukowych Szkół Wyższych oraz część pracowników naukowych Instytutów PAN pracowała dodatkowo bądź to w placówkach PAN, bądź to w Szkołach Wyższych – na ogół na czasowych umowach o pracę, na części etatu np. 0,4 - 0,5. Takie rozwiązania staną się niemożliwe, przy zaproponowanym algorytmie obliczania dotacji statutowych.
4. Zwracamy uwagę na opieszałość Ministerstwa w wydawaniu aktów wykonawczych jakimi są rozporządzenia. W projekcie rozporządzenia czytamy, że „nie zostało jeszcze wydane na podstawie art. 44. ust. 2 ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o zasadach finansowania nauki, rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie kryteriów i trybu przyznawania kategorii naukowej jednostkom naukowym”.
Praca w takich warunkach, szczególnie w przypadku instytutów PAN, gdzie przyznana kategoria bezpośrednio wpływa na wysokość naszych płac i ilość zatrudnianych pracowników, jest sytuacją wielce niepokojącą. Pracujemy w ciągłej niepewności, co jest priorytetem Ministerstwa w ocenie naszej pracy.
Równocześnie w całej rozciągłości popieramy prośbę Rady Dyrektorów Jednostek Naukowych Akademii do Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego o ponowne przeanalizowanie poziomu dotacji statutowych dla instytutów PAN na bieżący rok i spowodowanie zmian w tych decyzjach, w szczególności z powodu:
(i) niebezpieczeństwa utraty kadry młodych naukowców oraz studentów Studiów Doktoranckich, prowadzonych w naszych instytutach, które mogą ulec zawieszeniu w obecnej sytuacji finansowej naszych placówek;
(ii) zmniejszenia ilości osób, które będą mogły być delegowane na konferencje naukowe i brać udział w wymianie międzynarodowej, co zwiększy dystans naszej nauki do osiągnięć naukowych w świecie, czy chociażby w Europie. Wpłynie to również na zmniejszenie szans ubiegania się o wspólne międzynarodowe projekty badawcze;
(iii) niemożności utrzymania "w ruchu" infrastruktury badawczej.
W imieniu Rady Krajowej Sekcji PAN NSZZ „S”
Prof. dr hab. Teresa Włodarczyk
Przewodnicząca
Krajowej Sekcji NSZZ „Solidarność” PAN
Do wiadomości:
1. Profesor dr hab. Michał Kleiber
Prezes Polskiej Akademii Nauk
2. Prof. dr hab. Piotr Zielenkiewicz
Przewodniczący Rady Dyrektorów
Jednostek Naukowych Akademii
3. Pan Poseł Artur Bramora
Przewodniczący Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży
Sejm RP
4. Pani Poseł Krystyna Łybacka
Przewodnicząca Podkomisji ds. Nauki i Szkolnictwa Wyższego
Sejm RP