L. dz. KM/II/2024/11 Kraków, dn. 28 lutego 2024 r.
W imieniu pracowników krakowskich jednostek naukowych Polskiej Akademii Nauk i Polskiej Akademii Umiejętności zrzeszonych w Organizacji Międzyzakładowej NSZZ „Solidarność” PAN i PAU wnioskujemy o podjęcie działań zmierzających do zwiększenia subwencji na działalność instytutów Polskiej Akademii Nauk.
W obiektywnej ocenie wysokość środków przeznaczanych na finansowanie działalności naukowej instytutów od wielu już lat jest dramatycznie niska. Przekłada się to na ograniczenie możliwości realizacji zadań statutowych i godnego wynagradzania pracowników. Wprowadzony w ostatnim czasie wzrost ich uposażeń poprawia nieco sytuację płacową, lecz w ślad za tym powinno pójść również zwiększenie subwencji na działalność jednostek.
Wzrost pensji profesorskiej, będącej podstawą do ustalenia wysokości płacy innych pracowników pionu naukowego oraz wzrost minimalnego wynagrodzenia za pracę wymuszają przeznaczenie znacznej części subwencji na zapewnienie choćby najniższego zgodnego z prawem wynagrodzenia. W niektórych instytutach płace stanowią przeważającą większość kosztów działalności, a i tak często są to kwoty na poziomie ustawowego minimum.
Istotnym problemem jest także wzrost kosztów mediów, utrzymania budynków, infrastruktury badawczej i realizacji zadań w ramach działalności statutowej. Co więcej, w ostatnim czasie drastycznie ograniczone zostały możliwości pozyskiwania środków z innych źródeł, np. grantów NCN, NCBiR czy programu NPRH.
Wspomniane okoliczności stawiają wiele jednostek PAN w obliczu poważnych trudności finansowych, co budzi głębokie zaniepokojenie pracowników i obawy o dalszy los ich miejsc pracy. Znalazło to odzwierciedlenie w pismach przesłanych do Komisji Międzyzakładowej, które przedstawiają specyficzną sytuację poszczególnych instytutów (w załączeniu).
Zapowiedziana dodatkowa kwota 180 mln zł nie pokryje wszystkich potrzeb instytutów PAN. Z pisma ministra Dariusza Wieczorka skierowanego do prof. dr. hab. Marka Konarzewskiego, prezesa PAN i prof. dr. hab. inż. Tadeusza Burczyńskiego, przewodniczącego Rady Dyrektorów Jednostek Naukowych PAN z dnia 22.02.2024 r. (w załączeniu) wynika, że dofinansowanie ustalone zostało na poziomie około 20% ubiegłorocznej subwencji. Środki te jednak zdecydowanie nie wystarczają na pokrycie bieżących finansowych skutków zwiększenia minimalnych wynagrodzeń, nie wspominając o kompensacji wzrostu kosztów utrzymania infrastruktury badawczej i prowadzenia badań. W naszej opinii konieczne jest wyasygnowanie dodatkowych środków, co pozwoliłoby na zapewnienie niezakłóconej działalności instytutów PAN i przywróciłoby poczucie stabilności finansowej i zatrudnienia ich pracowników.
Wspomniane wyżej pismo ministra Dariusza Wieczorka nie napawa optymizmem. Wynika z niego, że Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego nie przewiduje innego finansowania jednostek naukowych PAN. Pomimo tego trwają rozmowy pomiędzy dyrektorami instytutów PAN, Prezydium PAN oraz Ministerstwem w sprawie zwiększenia środków dla instytutów ponad wspomniane wyżej 180 mln zł. Wierzymy, że wsparcie Krajowej Sekcji NSZZ "Solidarność" PAN dla tych działań może przyczynić się do ich sukcesu.
Z wyrazami szacunku i poważania,
Przewodniczący Komisji Międzyzakładowej
dr Adam Roman
Zastępca Przewodniczącego Komisji Międzyzakładowej
dr hab. inż. Izabela Bryt-Nitarska
Załączniki:
- Pismo z Instytutu Farmakologii PAN.
- Pismo z Instytutu Języka Polskiego PAN.
- Pismo z Instytutu Ochrony Przyrody PAN.
- Pismo z Instytutu Fizjologii Roślin PAN.
- Pismo z Instytutu Katalizy i Fizykochemii Powierzchni PAN.
- Pismo ministra Dariusza Wieczorka do prezesa PAN i przewodniczącego Rady Dyrektorów.
Cytujemy poniżej fragment pisma Pana Ministra Dariusza Wieczorka z 22 lutego 2024 roku:
„Mając świadomość, że odwrócenie skutków niedofinansowania instytutów PAN wymaga czasu i że wygospodarowana w tegorocznym budżecie kwota 180 mln zł nie pokrywa wszystkich potrzeb tych jednostek, pragnę jednak podkreślić, że stanowi ona maksymalne możliwe do realizacji w 2024 r. wsparcie równe ok. 20,5% sumy określonej algorytmicznie subwencji z roku 2023 oraz zwiększenia jej wysokości, przyznanego na pokrycie skutków finansowych związanych ze wzrostem wysokości minimalnego miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego profesora w uczelni publicznej, stanowiącego punkt odniesienia dla ustalania miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego dla pracowników naukowych w jednostkach naukowych Polskiej Akademii Nauk. Proponowane zatem kwoty dla poszczególnych instytutów - w wysokościach wynikających z podziału zaprezentowanego w przesłanym załączniku nr 1 – powinny uwzględniać potrzeby tych podmiotów wynikające z planowanego w br. wzrostu dotychczasowego minimalnego wynagrodzenia pracownika naukowego z wysokości 7210,00 zł do wysokości 9370,00 zł i nie przewiduje się odrębnego źródła finansowania tych podwyżek w instytutach PAN.
Jednocześnie uprzejmie informuję, że w ramach algorytmicznego podziału subwencji na 2024 r. łączna wysokość środków wyodrębnionych do tego podziału dla wszystkich jednostek naukowych PAN będzie o 3% wyższa w porównaniu do środków z roku 2023, w warunkach porównywalnych. Wyasygnowanie zatem dodatkowych środków poza tą pulą na podwyżki płac pracowników naukowych nie jest już możliwe.”
Informujemy, że o dalszych działaniach Krajowej Sekcji NSZZ Solidarność PAN w poruszanych powyżej sprawach będziemy informować w kolejnych komunikatach Krajowej Sekcji.
Poniżej publikujemy również kolejną wymianę korespondencji w poruszanej powyżej sprawie.
Wojciech Nasalski, wiceprzewodniczący KS NSZZ S PAN
W nawiązaniu do pisma KS PAN (KS S PAN VII 35 2024) przesyłamy na ręce Pana przewodniczącego wniosek, który w związku z niekorzystnym stanem prawnym dla organizacji związkowych, wpłynął do Zarządu KM NSZZ „Solidarność” PAN i PAU w Krakowie od Pani profesor Lucyny Florkowskiej.
Uważamy, że zawiera wiele cennych informacji i uwag, które mogą być przydatne w czasie rozmów prowadzonych przez Zarząd KS PAN na temat wprowadzenie do nowej Ustawy o PAN, zapisów dotyczących funkcjonowania w jej strukturze związków zawodowych.
Z poważaniem,
Zarząd Komisji Międzyzakładowej NSZZ „Solidarność” PAN i PAU w Krakowie
dziękuję bardzo za udział w dyskusji nt. roli i potrzeby działania związków zawodowych w instytutach PAN.
W pełni popieram stanowisko Pani Profesor o konieczności zwiększenia reprezentacji związkowej w gremiach decyzyjnych instytutów, i w ogóle dywersyfikacji osób zasiadających w gremiach decyzyjnych oraz zwiększenia kompetencji czynników społecznych.
Obowiązująca ustawa o PAN jest ułomna, jeśli chodzi o związki zawodowe (brak jakiegokolwiek zapisu o związkach zawodowych), czynniki społeczne oraz prawa pracownicze. Pod tym względem ustawa 2.0 wydaje się być dość nowoczesna. Związki zawodowe są reprezentowane na szczeblu senatu uczelni, w RGNiSzW, oraz w komisjach dyscyplinarnych i etyki, nie mówiąc już o komisjach socjalnych.
KS PAN od kilku lat zwraca uwagę na tę kwestię w pismach i na spotkaniach zarówno u Prezesa PAN jak i w Ministerstwie NiSzW. Sformułowaliśmy szereg postulatów, które mamy nadzieje znajdą się w nowej ustawie o PAN. W związku z zapowiadaną intensyfikacją prac nad nową ustawą o PAN, jako KS PAN będziemy również intensyfikować nasze działania. Zachęcam do dalszej dyskusji.
Łączę pozdrowienia
Piotr Lampart,
Krajowa Sekcja NSZZ Solidarność PAN
Kraków, 15 marca 2024 r.
jako członek naszej organizacji zwracam się z wnioskiem o podjęcie na szczeblu krajowym działań zmierzających do zrównania uprawnień organizacji związkowych działających w instytutach PAN z uprawnieniami organizacji związkowych działających na uczelniach wyższych a także zwiększenia udziału związków zawodowych jako reprezentanta interesów pracowniczych w gremiach decyzyjnych.
Uzasadnienie
W obecnym stanie prawnym Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce nadaje związkom zawodowym określone kompetencje w następujących artykułach:
- 19. „3. W posiedzeniach rady uczelni uczestniczy z głosem doradczym przedstawiciel każdej działającej w uczelni zakładowej organizacji związkowej, o której mowa w art. 251 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. z 2022 r. poz. 854), będący jej członkiem.”
- 31. 3. „W posiedzeniach senatu uczestniczy z głosem doradczym przedstawiciel każdego związku zawodowego działającego w uczelni.”
- 33. „Rozstrzygnięcia organów uczelni nie naruszają uprawnień związków zawodowych wynikających z ustaw.”
- 34. 1. 2. „Statut uczelni publicznej uchwala senat bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy statutowej liczby członków po zasięgnięciu opinii rady uczelni wyrażonej większością głosów statutowej liczby członków oraz po zasięgnięciu opinii związków zawodowych działających w uczelni. Związki zawodowe przedstawiają opinię w terminie 30 dni od dnia otrzymania projektu statutu. W przypadku bezskutecznego upływu tego terminu, wymóg zasięgnięcia opinii uważa się za spełniony.”
- 128. 3 „Kryteria oceny okresowej dla poszczególnych grup pracowników i rodzajów stanowisk oraz tryb i podmiot dokonujący oceny okresowej określa rektor po zasięgnięciu opinii senatu, związków zawodowych, samorządu studenckiego oraz samorządu doktorantów.”
- 144. 1. „Dla pracowników uczelni publicznej dokonuje się odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych w wysokości 6,5% planowanych przez uczelnię w roku poprzednim rocznych wynagrodzeń osobowych. Wysokość odpisu może być zmniejszona po uzgodnieniu ze związkami zawodowymi działającymi w uczelni.”
„3. Karę upomnienia uważa się za niebyłą po roku od dnia doręczenia zawiadomienia o ukaraniu. Rektor może, z własnej inicjatywy lub na wniosek zakładowej organizacji związkowej reprezentującej nauczyciela akademickiego, uznać karę za niebyłą przed upływem tego terminu.”
- 293. 1. 5. „Rozprawa dyscyplinarna jest jawna tylko dla pracowników danej uczelni, przedstawicieli samorządu studentów i doktorantów, jeżeli przewinienie dyscyplinarne dotyczy praw studenta lub doktoranta, pokrzywdzonego, przedstawicieli RGNiSW, przedstawicieli ministra oraz, za zgodą obwinionego, dla przedstawiciela związku zawodowego, którego obwiniony jest członkiem”
- 331. 1. „W skład RGNiSW wchodzą (…) 6) 2 przedstawicieli pracowników wybranych przez reprezentatywne organizacje związków zawodowych”
- 364a. 1. „Za szczególne zasługi dla szkolnictwa wyższego i nauki, w tym za wybitne osiągnięcia w zakresie działalności naukowej, dydaktycznej lub organizacyjnej, może zostać nadany Medal „Zasłużony dla Nauki Polskiej Sapientia et Veritas”, zwany dalej „Medalem” (…)
3. Medal nadaje minister z własnej inicjatywy albo na wniosek: (…) 7) władz statutowych instytucji przedstawicielskich środowiska szkolnictwa wyższego i nauki, organizacji społecznych, stowarzyszeń, reprezentatywnych organizacji związkowych lub reprezentatywnych organizacji pracodawców”
Zauważyć należy, że zupełnie pominięte zostały w tym zakresie instytuty naukowe PAN. Dlatego uważam, że uzasadnione jest wystąpienie do Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” PAN i PAU z wnioskiem o podjęcie stosownych działań w celu zmiany stanu prawnego. Działania te obejmować powinny przedłożenie projektu zmian w Ustawie z dnia 30 kwietnia 2010 r. o Polskiej Akademii Nauk, w którym postuluje się zawarcie co najmniej analogicznych zapisów dotyczących uprawnień związków zawodowych w instytutach PAN.
Moim zdaniem, jako pracownika naukowego z 25-latnim doświadczenie pracy w instytucie PAN, członka rady naukowej i jednocześnie członka NSZZ „Solidarność”, w posiedzeniach rady naukowej instytutu PAN powinno uczestniczyć co najmniej dwóch przedstawicieli związków zawodowych, posiadających prawo głosu w sprawach personalnych oraz we wszystkich kwestiach pracowniczych, czyli związanych z oceną pracowniczą, awansem zawodowym, zasadami zatrudniania, wynagradzania, czasu pracy oraz przyznawania nagród.
Związek zawodowy powinien również obowiązkowo posiadać przedstawiciela z prawem głosu w komisji powoływanej w celu wyboru dyrektora instytutu, ponieważ jest to sprawa o fundamentalnym znaczeniu dla pracowników.
Konieczność zwiększenia kompetencji czynników społecznych tj. związków zawodowych w obszarze zagadnień dotyczących spraw pracowniczych w instytutach PAN potwierdzają zarówno informacje zgłaszane bezpośrednio do NSZZ „Solidarność” przez pracowników, jak również rezultaty badań (m.in. prowadzonych na potrzeby opracowania tzw. planów równości płci). Z obu źródeł wynika, że w jednostkach tych wzrasta liczba przypadków łamania praw pracowniczych, mobbingu oraz działań zmierzających do obchodzenia obowiązujących przepisów, w tym zobowiązujących dyrektorów do uzgadniania ze związkami zawodowymi regulaminów pracy i wynagradzania, poprzez nadawanie innych tytułów regulaminom odnoszącym się de facto do tych istotnych kwestii pracowniczych.
Podsumowanie
Wobec powyższego zwracam się z prośbą o podjęcie stosownych działań i zainicjowanie prac nad projektem zmian w Ustawie o PAN.
Pozostaję z wyrazami szacunku
dr hab. inż. Lucyna Florkowska profesor IMG PAN