Projekt
USTAWA
z dnia ………………. 2010r.
o zmianie ustawy o Polskiej Akademii Nauk oraz niektórych innych ustaw
Art. 1.
W ustawie z dnia 30 kwietnia 2010 r. o Polskiej Akademii Nauk (Dz. U. 2010 r. Nr 96, poz. 619 z późn. zm.) wprowadza się następujące zmiany:
1) Art. 17 ust. 3 otrzymuje brzmienie:
„3. Na posiedzenia Prezydium Akademii są zapraszani z głosem doradczym przedstawiciele organów administracji rządowej, których zakres działalności związany jest z funkcjonowaniem Akademii, przedstawiciele komisji parlamentarnych właściwych ze względu na zakres działalności Akademii oraz przedstawiciele reprezentatywnych związków zawodowych w rozumieniu art. 24125a Kodeksu pracy, po jednym z każdego związku.”
2) W art. 56 po ust. 2 dodaje się ust. 2a w brzmieniu:
„2a. W posiedzeniach rady naukowej uczestniczą, z głosem doradczym przedstawiciele reprezentatywnych związków zawodowych w rozumieniu art. 24125a Kodeksu pracy działających w tym instytucie, po jednym z każdego związku.”,
3) Art. 57 ust. 1 i 2 otrzymują brzmienie:
„1. Instytuty mogą współpracować w ramach centrów Akademii, zwanych dalej „centrami”.
2. W skład centrów mogą także wchodzić uczelnie, instytuty badawcze, o których mowa w ustawie z dnia 30 kwietnia 2010 r. o instytutach badawczych oraz za zgodą Prezydium PAN przedsiębiorcy prowadzący badania naukowe i prace rozwojowe, a także zagraniczne instytucje naukowe.”
4) Art. 83 ust. 1 otrzymuje brzmienie:
„1.Akademia i jej instytuty mogą, w celu komercjalizacji wyników badań naukowych i prac rozwojowych oraz prowadzenia działań z zakresu transferu technologii i promocji nauki, za zgodą ministra właściwego do spraw nauki wydaną na podstawie rzetelnie przeprowadzonej analizy ekonomicznej, tworzyć spółki, obejmować lub nabywać i posiadać udziały oraz akcje spółek handlowych.”
5) Art. 94 ust. 3 otrzymuje brzmienie:
„3. O podjęciu dodatkowego zatrudnienia w ramach stosunku pracy lub prowadzeniu działalności gospodarczej pracownicy naukowi obowiązani są powiadomić dyrektora placówki. Dodatkowe zatrudnienie w ramach stosunku pracy nie może przekraczać wymiaru jednego etatu.”
6) W art. 101:
Ust. 2, p. 1, p. 2 i p. 3 pozostają bez zmian
Ust. 2, p. 4 - wykreślony
4) podjęcia dodatkowego zatrudnienia lub prowadzenia działalności gospodarczej bez uzyskania zgody dyrektora, o której mowa w art. 94 ust. 3
Ust. 4 - wykreślony
4. Stosunek pracy z mianowanym pracownikiem naukowym może być rozwiązany również z innych ważnych przyczyn, po uzyskaniu zgody rady naukowej instytutu.
7) Połączone art. 104 i 105 otrzymują brzmienie
„1. Zasady wynagradzania pracowników instytutów naukowych, pomocniczych jednostek naukowych i innych jednostek organizacyjnych Akademii określa się w zakładowych układach zbiorowych pracy w rozumieniu art. 771 Kodeksu pracy albo w zakładowych regulaminach wynagradzania w rozumieniu art. 772 Kodeksu pracy. Do czasu ustanowienia układu zbiorowego pracy lub regulaminu wynagradzania, Minister właściwy do spraw nauki w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw pracy określi w drodze rozporządzenia, warunki wynagradzania w/w pracowników oraz tryb przyznawania innych świadczeń związanych z wykonywaną pracą, uwzględniając kwalifikacje poszczególnych osób, pełnione funkcje oraz zakres realizowanych obowiązków ustalając:
1) wysokość minimalnej i maksymalnej stawki wynagrodzenia zasadniczego w odniesieniu do poszczególnych stanowisk oraz wysokość i warunki przyznawania innych składników wynagrodzenia tak, aby wysokość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w instytutach naukowych, pomocniczych jednostkach naukowych i innych jednostkach organizacyjnych Akademii, w poszczególnych grupach pracowników w relacji do kwoty bazowej określanej w ustawie budżetowej dla pracowników wymienionych w art. 5 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 110, poz. 1255, z późn. zm.) nie była niższa:
a) w grupie stanowisk profesorów – od 391,8 %,
b) w grupie stanowisk adiunktów, starszych kustoszy dyplomowanych, starszych dokumentalistów dyplomowanych, kustoszy dyplomowanych i dokumentalistów dyplomowanych, a także adiunktów bibliotecznych i adiunktów dokumentacji i informacji naukowej – od 261,2 %,
c) w grupie stanowisk asystentów, asystentów bibliotecznych, asystentów dokumentacji i informacji naukowej – od 130,6 %,
d) w grupie pracowników niebędących pracownikami naukowymi- od 130,6%
kwoty bazowej określanej w ustawie budżetowej, z uwzględnieniem zasady, że wysokość indywidualnych stawek poszczególnych składników wynagrodzenia pracowników ustala dyrektor.
Art. 2.
W ustawie z dnia 30 kwietnia 2010 r. o Narodowym Centrum Nauki (Dz.U. 2010 r. Nr 96, poz. 617 z późn. zm.) wprowadza się następujące zmiany:
1) Art. 24 ust. 2 otrzymuje brzmienie:
„2. W szczególnych przypadkach Koordynator Dyscyplin, po uzyskaniu zgody Zespołu Ekspertów, może dokonać zmian kolejności projektów badawczych na liście rankingowej. Koordynator Dyscyplin przedkłada Dyrektorowi do zatwierdzenia zmienioną listę rankingową wraz z pisemnym uzasadnieniem.”
2) W art. 33 ust. 3 otrzymuje brzmienie:
„3.Komisja Odwoławcza Rady podejmuje decyzję w sprawie przyznania lub odmowy przyznania środków finansowych nie później niż w terminie 3 miesięcy od dnia złożenia odwołania rozpatrując zasadność złożonego odwołania zarówno pod względem formalnym jak i merytorycznym.”;
Art. 3.
Ustawa wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia.
UZASADNIENIE
Niniejszy projekt ustawy niweluje szereg nieprawidłowości pakietu ustaw reformujących naukę w Polsce, w tym w szczególności:
1. Uzupełnia brak jakiekolwiek reprezentacji związkowej zarówno na poziomie prezydium PAN jak i instytutu przy ustalaniu rocznych planów finansowych. Pominięcie tak istotnego partnera społecznego, którego ustawa pozbawia prawa do informacji i konsultacji w zakresie zbiorowych interesów pracowników PAN, na tym etapie procedowania nad budżetem, jest poważnym mankamentem niedawno przyjętej ustawy. Udział reprezentacji pracowniczej, w tym przypadku związków zawodowych, przy uchwalaniu planu finansowego pozwoli na zachowanie równowagi i stabilności procesów zarządzania oraz zapewnienie pokoju społecznego.
2. Nie narzuca „centrów Akademii” jako jedynej formy współpracy pomiędzy instytutami PAN. Dotychczas istniały różne formy współpracy pomiędzy placówkami naukowymi np. wspólne projekty badawcze.
3. Wprowadza dodatkowe zabezpieczenia przed podejmowaniem przez Dyrektorów instytutów, zarządzających majątkiem przekazanym instytutom przez Akademię, błędnych lub szkodliwych działań mogących doprowadzić do utraty majątku i/lub upadłości instytutu. Dyrektorzy instytutów PAN posiadają z reguły bardzo wysokie kompetencje naukowe, ale rzadko dysponują wiedzą czy doświadczeniem menedżerskim.
4. Niweluje restrykcje wobec pracowników naukowych dodatkowo zarobkujących, którzy są dobrze lub bardzo dobrze oceniani w rankingach instytutowych oraz gwarantuje konstytucyjną wolność gospodarczą.
5. Znosi niejednolite zasady wynagradzania pracowników instytutów (metoda negocjacyjna) oraz pracowników pomocniczych jednostek naukowych i innych jednostek organizacyjnych Akademii (metoda jednostronna) przy braku obiektywnego uzasadnienia dla takiego zróżnicowania.
6. Ogranicza możliwość dokonywania przez Koordynatorów Dyscyplin zatrudnionych w NCN zmian na zatwierdzonych przez Zespoły Ekspertów listach rankingowych projektów badawczych zgłoszonych w konkursie.
UZASADNIENIE SZCZEGÓŁOWE
Uzasadnienie zmian w art. 17 i art. 56 ustawy o PAN:
Zgodnie z obecnie obowiązującym art. 84 ustawy o PAN, Akademia prowadzi samodzielną gospodarkę finansową, w oparciu o przepisy ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o zasadach finansowania nauki oraz ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240 oraz z 2010 r. Nr 28, poz. 146). Owa autonomia finansowa PAN oparta jest na corocznym planie finansowym, uchwalonym przez Prezydium Akademii (art. 19 ust. 2 pkt 3 ustawy o PAN), który podlega zatwierdzeniu, w ciągu 21 dni, przez właściwego ministra do spraw nauki. Konsekwentnie, podstawą gospodarki finansowej instytutów PAN jest także plan finansowy, który jednostronnie ustala dyrektor po zasięgnięciu opinii rady naukowej (art. 84 ust. 8). Wskazany roczny plan, oprócz przychodów z prowadzonej działalności i dotacji z budżetu państwa czy budżetów jednostek samorządu terytorialnego, obejmuje także koszty, a wśród nich wynagrodzenia i składki od nich naliczane (art. 84 ust. 2 pkt 3).
Prezydium Akademii, jak wspomniano, uchwala plany finansowe Akademii i rozpatruje sprawozdania z ich wykonania, wpływa zatem w sposób stanowczy i bezpośredni na zasady, u podstaw których leżą reguły określania wysokości wynagrodzenia za pracę, w danym roku budżetowym. Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy, w skład Prezydium Akademii wchodzą Prezes Akademii, wiceprezesi Akademii, po jednym przedstawicielu każdego z wydziałów, wybranym przez Zgromadzenie Ogólne Akademii, prezesi oddziałów Akademii, przedstawiciel dyrektorów jednostek naukowych Akademii, przewodniczący rad kuratorów oraz Kanclerz Akademii. Ponadto na posiedzenia Prezydium Akademii mogą być zapraszani z głosem doradczym przedstawiciele organów administracji rządowej, których zakres działalności związany jest z funkcjonowaniem Akademii oraz przedstawiciele komisji parlamentarnych właściwych ze względu na zakres działalności Akademii. Zastanawia, w prezentowanym składzie, brak jakiekolwiek reprezentacji związkowej zarówno na poziomie prezydium jak i instytutu. Pominięcie tak istotnego partnera społecznego, którego ustawa pozbawia prawa do informacji i konsultacji w zakresie zbiorowych interesów pracowników PAN, na tym etapie procedowania nad budżetem, jest poważnym mankamentem niedawno przyjętej ustawy. Udział reprezentacji pracowniczej, w tym wypadku związków zawodowych, przy uchwalaniu planu finansowego to w istocie zachowanie równowagi i stabilności procesów zarządzania oraz zapewnienie pokoju społecznego. Nadmienić należy, że w szkolnictwie wyższym, udział związków zawodowych z głosem doradczym, w pracach Senatu Uczelni, zagwarantowany jest ustawowo (art. 61 ust. 7 ustawy prawo o szkolnictwie wyższym).
W załączeniu opinia prawna.
Uzasadnienie zmian w art. 57 ustawy o PAN:
Zmiana 1:
Istnieją różne formy współpracy pomiędzy placówkami naukowymi np. poprzez wspólne projekty badawcze. Sformułowanie w brzmieniu obecnym narzuca centra jako jedyną formę współpracy.
Zmiana 2:
Instytuty PAN w myśl ustawy o PAN dysponować będą znacznym majątkiem. Przypadków przejmowania majątków firm i instytucji państwowych przez przedsiębiorców za pomocą różnorodnych działań, zarówno mieszczących się w przepisach prawnych jak i naruszających prawo, było w Polsce podczas ostatnich 20 lat bardzo dużo. Pragniemy zwrócić uwagę na fakt, że Dyrektorzy instytutów PAN posiadają z reguły bardzo wysokie kompetencje naukowe, ale rzadko dysponują wiedzą czy doświadczeniem menedżerskim.
Złe doświadczenia ze współpracy z przedsiębiorcami są również udziałem PAN. Badana przez NIK tzw. afera apartamentowca przy ul. Jazgarzewskiej 17 w Warszawie wykazała niewłaściwe gospodarowanie przez PAN majątkiem oraz sprzedaż prawa do użytkowania wieczystego tej nieruchomości pomimo braku zgody Ministra Skarbu Państwa. NIK uważa, że zapisy umowy zawartej w 2000 r. o wspólnym przedsięwzięciu PAN i firmy Keram stwarzały ryzyko zaciągnięcia znacznych zobowiązań finansowych przez PAN na rzecz Kramu, przyjęto bowiem, że strony nie mogą wypowiedzieć umowy zaś, za jej zerwanie groziły wysokie kary.
Instytut Centrum Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN na gruncie użyczonym mu przez akademię na cele statutowe postanowił wybudować apartamentowiec. Jako partnera inwestycji wybrał firmę Keram Development z kapitałem zakładowym 5 tys. zł, która wcześniej mieszkań nie budowała. W umowie zapisano, że w razie odstąpienia od inwestycji instytut ma zapłacić karę w wysokości 15 % wartości inwestycji. W trakcie procesu inwestycyjnego IMDiK PAN postanowił wycofać się z inwestycji a za nieudokumentowane długi wobec partnera miał mu zapłacić 8 mln zł. W zamian za odstąpienie od żądań Keram postanowił przejąć należący do PAN grunt. Pomysłowi temu sprzeciwił się minister skarbu. Uznał, że rozwiązanie jest niekorzystne, a PAN może pozbyć się działki tylko w drodze przetargu. Nie mogąc przekazać działki inwestorowi, PAN wykorzystała przepis mówiący, że zgoda ministra na rozporządzanie majątkiem nie jest konieczna, gdy wartość transakcji nie przekracza 50 tys. euro. Przyszłym mieszkańcom apartamentów zaproponowano więc ułamkowy udział w gruncie. Keram jako inwestor zastępczy prowadził budowę a instytut PAN sprzedawał mieszkania.
Według resortu skarbu dzielenie nieruchomości na części tak, aby wartość każdej transakcji nie przekraczała 50 tys. euro, budzi podejrzenie, że doszło do obejścia prawa a więc czynność ta może być uznana za nieważną.
Uzasadnienie zmian w art. 83 ustawy o PAN:
Pouczający przykład ogromnych strat finansowych jakie poniósł Związek Artystów Scen Polskich w wyniku zakupu akcji upadającej spółki powinien być dobitnym ostrzeżeniem przed konsekwencjami braku zapisów zabezpieczających Akademię oraz instytuty PAN przed pochopnym zakupem akcji, obligacji czy udziałów spółek handlowych. Należy zwrócić uwagę na fakt, że Dyrektorzy instytutów wyłaniani są w drodze konkursu na podstawie oceny ich dorobku naukowego oraz organizacyjnego i nie są ani merytorycznie ani mentalnie przygotowani do skomplikowanych i wielce ryzykownych operacji finansowych. Pomnażanie kapitału nie jest zresztą ich zadaniem. Ich zadaniem jest kierowanie placówką naukową w sposób zapewniający prawidłowe jej funkcjonowanie i wypełnianie zadań określonych ustawą (prowadzenie badań naukowych).
Również władze ZASP nie posiadały merytorycznego oraz mentalnego przygotowania do dokonywania ryzykownych inwestycji finansowych. Głównemu księgowemu ZASP Piotrowi Kuriata warszawska prokuratura okręgowa zarzuca, że nie zachowując należytej ostrożności w inwestycjach finansowych naraził ZASP na straty, które przekroczyły roczny budżet związku. Natomiast były prezes Kazimierz Kaczor i były skarbnik związku Cezary Morawski odpowiedzą za brak nadzoru nad działaniami księgowego. Piotr Kuriata w 2002 roku podjął decyzję o zakupie obligacji Stoczni Szczecińskiej Porta Holding SA o łącznej wartości 9 milionów złotych. Prokuratura podkreśla, że posunięcie to naraziło ZASP na utratę środków, bo były to krótkoterminowe obligacje wysokiego ryzyka. Związek stracił całą kwotę, gdyż zbankrutowana stocznia nie wykupiła papierów.
Uzasadnienie zmian w art. 94 ustawy o PAN:
Zapis w obecnym brzmieniu narusza konstytucyjnie zagwarantowaną wolność działalności gospodarczej i nie uwzględnia sytuacji pracowników naukowych, którzy podjęli działalność gospodarczą przed wprowadzeniem wymogu uzyskania zgody. Nie przewidziano bowiem sytuacji, w której pracownik naukowy prowadzący jednocześnie działalność gospodarczą i zatrudniający pracowników, postawiony przed koniecznością wyboru: praca naukowa lub działalność gospodarcza, decyduje się na likwidację swej firmy. Likwidacja działalności gospodarczej i zwolnienie zatrudnionych pracowników jest procedurą bardzo skomplikowaną i długotrwałą.
Ustawodawca uznał także, że zakaz prowadzenia działalności gospodarczej nie obejmuje pracowników naukowych, którzy podejmują dodatkowe zatrudnienie w urzędach państwowych i innych instytucjach wyszczególnionych w art. 94 ust.6. Takie podejście rodzi jednak pytanie czy nie nastąpiło tu naruszenie zasady konstytucyjnej równości obywateli wobec prawa.
Zgadzamy się ze stanowiskiem, że wieloetatowość jest zjawiskiem niekorzystnym i zasięg tego zjawiska powinien być ograniczany. Uważamy jednak, że arbitralne zakazy naruszające wolności obywatelskie nie są właściwym rozwiązaniem tego problemu wynikającego z uwłaczająco niskich zarobków pracowników naukowych. Poddawanie okresowym ocenom wszystkich pracowników naukowych łącznie z profesorami (ustawa o PAN art. 96) gwarantuje możliwość rozwiązania umowy o pracę z każdym pracownikiem naukowym jeśli wyniki jego pracy są niezadowalające. Oceny okresowe przeprowadzane są na podstawie mierzalnych parametrów takich jak np. liczba punktów przyznawanych przez MNiSW publikacjom w określonych czasopismach naukowych, Impact Factor czasopism naukowych, liczba zgłoszonych patentów itp. Dlatego nie jest istotne czy zła ocena okresowa pracy naukowej ocenianego pracownika spowodowana zostanie jego dodatkowym zarobkowaniem, lenistwem czy też brakiem predyspozycji do pracy naukowej. W każdej z tych sytuacji nieproduktywny pracownik naukowy może zostać zwolniony z pracy. Nie ma więc racjonalnych powodów aby wprowadzać ograniczenia wolności obywatelskich wobec wysoko produktywnych pracowników potrafiących godzić pracę naukową z dodatkowym zarobkowaniem.
Podstawą ustroju gospodarczego Rzeczpospolitej Polskiej jest społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej. Wolność gospodarcza przysługuje każdemu na równych prawach. Wolność prowadzenia działalności gospodarczej należy do wolności konstytucyjnie chronionych. Wolności tego rodzaju mogą być ograniczane tylko w drodze ustaw i tylko wtedy, gdy jest to konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te w świetle art. 32 Konstytucji nie mogą naruszać istoty wolności. Ustawodawca nie ma zatem pełnej swobody we wprowadzaniu ograniczeń w wykonywaniu działalności gospodarczej. Ograniczenia mogą być wprowadzane tylko ze względu na ważny interes publiczny. Nakładane przez państwo ograniczenia muszą wynikać z rzeczywistej potrzeby i być wprowadzane dla dobra ogółu. Możliwe są więc, gdy swoboda działalności gospodarczej godzi w jakikolwiek interes uznany przez ustawodawcę za zasługujący na obronę, a istnieją racjonalne względy oraz merytoryczne uzasadnienie ograniczenia. Przez interes publiczny należy rozumieć interes wszystkich ludzi w państwie, gdzie zapewniona jest realizacja określonych, legitymowanych interesów ogółu, zorganizowanego w konkretnej postaci z poszanowaniem wolności jednostki jako niezbywalnej części składowej dobra publicznego. Ustawodawca nie uzasadnił konieczności ograniczenia wolności gospodarczej tej części społeczeństwa jaką są pracownicy naukowi.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28.04.2009 (K 27/07) dotyczący wniosku Komisji Krajowej NSZZ "Solidarność" o zbadanie zgodności z Konstytucją RP ograniczenia ustawą z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym, prawa do podejmowania dodatkowego zatrudnienia przez nauczycieli akademickich i prowadzenia przez nich działalności gospodarczej, jasno potwierdził, że skarżone przepisy ograniczają konstytucyjne wolności:
"6.2.1. Kwestionowane przepisy bez wątpienia stanowią ograniczenia wskazanych przez wnioskodawcę konstytucyjnych wolności, a mianowicie wolności pracy oraz wolności prowadzenia działalności gospodarczej."
Jednocześnie Trybunał Konstytucyjny nie podzielił stanowiska KK NSZZ „Solidarność” , że wprowadzenie tych ograniczeń nie jest uzasadnione ważnym interesem publicznym ponieważ uznał, że:
„wynikające z kwestionowanych przepisów ograniczenia praw i wolności konstytucyjnych są uzasadnione wolnościami i prawami innych osób, a szczególnie prawem do nauki, wyrażonym w art. 70 ust. 1 Konstytucji. Prawo do nauki powinno być także interpretowane, w kontekście ograniczenia wolności prowadzenia działalności gospodarczej, jako ważny interes publiczny w rozumieniu art. 22 Konstytucji.”
Długi wywód TK sprowadzający się w swej istocie do stwierdzenia, że „wieloetatowość prowadzi, bo musi prowadzić, do obniżania standardu nauczania w uczelniach" naruszając w ten sposób wolności konstytucyjne i prawa innych osób a szczególnie prawo do nauki nie ma w pełni zastosowania do pracowników naukowych PAN. Choć instytuty PAN mogą prowadzić studia doktoranckie, studia podyplomowe oraz inną działalność z zakresu kształcenia (art.50 ust.4 ustawy o PAN) nie są jednak do prowadzenia tych form kształcenia zobowiązane. Z powodu braku środków w wielu instytutach PAN nie są prowadzone studia doktoranckie. Ustawowe ograniczanie wolności pracowników naukowych do dodatkowego zatrudnienia i prowadzenia działalności gospodarczej jest więc nieuzasadnione w sytuacji gdy zatrudniający pracowników naukowych instytut PAN nie podejmuje zadań w zakresie kształcenia.
Brak jasnej wykładni Ministerstwa Finansów skutkujący bardzo różnymi decyzjami Urzędów Skarbowych dotyczącymi tego jakie czynności są uznawane za działalność gospodarczą, może spowodować w placówkach naukowych chaos decyzyjny, zdezorganizować ich pracę a także narazić je na roszczenia odszkodowawcze ze strony pracowników. Okazuje się bowiem, że czynności częstokroć wykonywane przez pracowników naukowych i ściśle związane z ich pracą naukową takie jak pisanie recenzji, opracowań czy ekspertyz może zostać zakwalifikowane jako działalność gospodarcza z racji częstotliwości ich wykonywania. W podobny sposób bywa traktowany przez niektóre Urzędy Skarbowe wynajem lokali.
W art. 94 ust. 6 znajduje się lista wyłączeń spod rygoru ust. 3 („Podjęcie przez pracownika naukowego dodatkowego zatrudnienia w ramach stosunku pracy lub prowadzenie działalności gospodarczej bez uzyskania wcześniejszej zgody dyrektora jednostki naukowej stanowi podstawę rozwiązania stosunku pracy za wypowiedzeniem w jednostce naukowej stanowiącej podstawowe miejsce pracy.”). I tak np. pracownik instytutu PAN zatrudniony dodatkowo w organach wymiaru sprawiedliwości nie ma obowiązku informowania swego pracodawcy o dodatkowym zatrudnieniu podczas gdy np. prowadzenie przez specjalistę od metod numerycznych wykładów z tej specjalności na uczelni technicznej wymaga zgody Dyrektora macierzystej placówki PAN. Takie zróżnicowane podejście rodzi pytanie czy nie nastąpiło tu naruszenie zasady konstytucyjnej równości obywateli wobec prawa.
Art. 94 promuje ponadto zatrudnienie niepracownicze (umowa zlecenia, umowa o dzieło) i prowadzi do odchodzenia od zatrudnienia pracowniczego z negatywnymi skutkami dla ZUS. Tak więc przepis ten nie zlikwiduje dodatkowego zatrudnienia (zwłaszcza w sytuacji skandalicznie niskich zarobków pracowników naukowych) a może być źródłem patologii.
Uzasadnienie zmian w art. 101 ustawy o PAN:
Tryb rozwiązywania stosunku pracy z pracownikiem mianowanym jest szczegółowo opisany art. 39. i nie wymaga dodatkowych regulacji.
Odnośnie zmian ustępu 2 punkt 4) – patrz wyżej (uzasadnienie proponowanych zmian w Art. 94).
Odnośnie ustępu 4 - pojęcie „inne ważne przyczyny” jest bardzo pojemne i niejasne. Określenie „z innych ważnych przyczyn” jest klauzulą niedookreśloną, która podlega interpretacji - z przepisu tego nie wynika wprost, że dotyczy rozwiązania stosunku pracy za wypowiedzeniem. Istnieje poważne niebezpieczeństwo, że przepis ten może być wykorzystywany do rozwiązania stosunku pracy z mianowanymi pracownikami naukowymi, którzy okażą się z różnych względów „niewygodnymi” dla kierownika danej jednostki naukowej.
Uzasadnienie zmian w art. 104 i 105 ustawy o PAN:
W sytuacji narastającego kryzysu gospodarczego, spadku wpływów do budżetu państwa i konieczności cięć wydatków budżetowych, możliwe będzie drastyczne obniżanie płac pracownikom naukowym aż do poziomu ustawowej płacy minimalnej (obecnie 1317 zł brutto). Nie do przyjęcia jest argumentacja MNiSW, że instytuty mają swobodę ustalania wynagrodzeń na drodze umów pracowników z dyrekcją. Przy utrzymującym się od lat bardzo niskim poziomie finansowania placówek naukowo-badawczych PAN nie waloryzowanym o współczynnik inflacji, nie pokrywającym często nawet kosztów utrzymania budynków oraz specjalistycznego sprzętu niezbędnego do prowadzenia badań, swoboda ustalania wynagrodzeń w praktyce nie istnieje.
Zastanawia nierówność w traktowaniu pracowników naukowych PAN i pracowników uczelni publicznych zatrudnionych na analogicznych stanowiskach - na uczelniach tych obowiązuje bowiem zróżnicowana, zależna od stopnia naukowego, a ponadto zawierająca mechanizm waloryzowania, siatka płac. Jednakże i tu dotacje przekazywane przez MNiSW na systemowe podwyżki płac na uczelniach nigdy nie pokrywały faktycznych kosztów podwyższenia uposażeń.
Obecna ustawa łamie zasadę równego traktowania pracowników na poziomie tej samej jednostki organizacyjnej. Art. 104 wprowadza metodę negocjacyjną a art. 105 metodę jednostronną. Nie dodanie słów „do czasu objęcia ich układem zbiorowym …” jest w sprzeczności z Kodeksem Pracy. Należałoby ujednolicić zasady wynagradzania w art. 104 i 105 wprowadzając jeden model: albo metodę negocjacyjną albo metodę jednostronną. Ustawodawca stosując te dwa modele w jednej ustawie jest niekonsekwentny. Brak też obiektywnego uzasadnienia dla zróżnicowania zasad wynagradzania pracowników instytutów oraz pracowników pomocniczych jednostek naukowych i innych jednostek organizacyjnych Akademii.
Uzasadnienie zmian w art. 24 ustawy o NCN:
Należy zwrócić uwagę na fakt, że Koordynator Dyscyplin poprzez decyzję o zmianach na listach rankingowych projektów badawczych może w istotny sposób wpływać nie tylko na los i przebieg kariery zawodowej poszczególnych badaczy ale również na status zatrudniających ich jednostek naukowych pośrednio wpływając na ich kategoryzację.
Ponadto, analizując treść:
Art. 11 ust. 4 ustawy o NCN
„Dyrektor zatwierdza przedłożone przez Koordynatora Dyscyplin listy rankingowe, o których mowa w art. 24 ust. 1 pkt 6 oraz ust. 2, i zawiera umowy o realizację i finansowanie projektów badawczych oraz umowy, o których mowa w art. 35 ust. 1.”
a także
Art. 31 ustawy o NCN.
„Koordynator Dyscyplin zamieszcza na stronie podmiotowej Centrum w Biuletynie Informacji Publicznej informacje o wnioskach złożonych w konkursach na realizację projektów badawczych i wynikach tych konkursów zawierające:
1) tytuł złożonego wniosku;
2) imię i nazwisko kierownika projektu badawczego oraz nazwę podmiotu, o którym mowa w art. 10 ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o zasadach finansowania nauki, będącego wnioskodawcą;
3) pozycję na liście rankingowej uzyskaną przez projekt badawczy skierowany do finansowania;
4) wysokość środków finansowych proponowanych do przyznania na poszczególny projekt badawczy przez Koordynatora Dyscyplin i przyznanych przez Dyrektora.”
można dojść do wniosku, że w rękach Koordynatorów Dyscyplin znajdzie się ogromna władza gdyż to oni będą proponować wysokość środków na dany grant i oni będą mogli zmieniać kolejność projektów badawczych na liście rankingowej, natomiast rola Dyrektora ograniczać się będzie do zatwierdzania przedłożonych im przez Koordynatorów Dyscyplin list rankingowych oraz propozycji finansowania poszczególnych projektów badawczych. Nie wiadomo również jak będą rozwiązywane ewentualne rozbieżności stanowisk pomiędzy Koordynatorem Dyscypliny a Dyrektorem odnośnie zasadności zmian pozycji projektów badawczych na liście rankingowej oraz wielkości proponowanego finansowania danych projektów badawczych.
Pojęcie „w szczególnych przypadkach” jest całkowicie nieostre i pozostawia ogromne pole do nadużyć. Co więcej, umożliwienie Koordynatorom Dyscyplin dokonywania zmian na listach rankingowych podważać może zaufanie do pracy Zespołów Ekspertów.
Zakres obowiązków i kompetencji Koordynatorów Dyscyplin jest precyzyjnie określony w art. 24 ust. 1 i brak podstaw do dawania Koordynatorom Dyscyplin prawa do zmian kolejności projektów badawczych na listach rankingowych. W przypadku ewentualnej błędnej oceny zgłoszonego projektu badawczego dokonanej przez Zespół Ekspertów, skutkującej niewłaściwą pozycją na liście rankingowej (zbyt niską lub zbyt wysoką), ze społecznego punktu widzenia lepiej będzie skorygować ten błąd poprzez odwołanie się wnioskodawcy od wadliwej oceny Ekspertów niż poprzez ustawowe zezwolenie Koordynatorowi Dyscypliny do ingerowania w kolejność projektów na liście rankingowej. Koniecznym wydaje się stworzenie ram prawnych dla umożliwienia odwoływania się od wadliwych merytorycznie ocen projektów dokonywanych przez Zespół Ekspertów. Przepisy art. 33 ustawy o NCN nie gwarantują takiej możliwości. Praktyka odwoławcza stosowana pod rządami dotychczasowych ustaw ograniczała rozpatrywanie odwołań wyłącznie do badania ewentualnych naruszeń formalnych, a więc bez dania autorom projektów badawczych możliwości odwołania się od merytorycznie błędnej oceny.
Uzasadnienie zmian w art. 33 ustawy o NCN:
Szybko rozwijająca się nauka powoduje, że innowacyjność niektórych wniosków może zostać niedostrzeżona przez Zespół Ekspertów. Nie zawsze też skład Zespołu zostanie dobrany właściwie, czyli w sposób gwarantujący odpowiednie merytoryczne kwalifikacje osób oceniających wniosek. Na takie niebezpieczeństwo mogą być szczególnie narażone wnioski interdyscyplinarne. W związku z tym konieczne jest zagwarantowanie merytorycznej weryfikacji oceny wniosków w drodze odwołania.
Wejście w życie niniejszego projektu nie wywołuje skutków finansowych dla budżetu państwa ani dla budżetów jednostek samorządu terytorialnego. Projekt ustawy wywołuje pozytywne skutki społeczne-gospodarcze oraz nie jest sprzeczny z prawem Unii Europejskiej.
Rada Krajowej Sekcji PAN
NSZZ „Solidarność”